Het plan
Het was zo mooi bedacht. Op zaterdag 27 september – Burendag – zouden dichters namens de Goudse Dichtersschool naar het AZC gaan om samen met vluchtelingen hun gedichten naar het Nederlands te vertalen. Zo zouden wij en deze vluchtelingen elkaar op een heel wezenlijke manier ontmoeten, geheel in de geest van Burendag. Wij maakten hiervoor afspraken met het AZC voor interne publiciteit. En maakten een aanmeldformulier op onze website, waarmee vluchtelingen hun te vertalen gedicht alvast digitaal konden aanmelden. Zo zouden wij voor tolken kunnen zorgen die de taal van het gedicht kenden, en zouden de dichter-vertalers van de dichtersschool zich kunnen focussen op de dichterlijke kwaliteiten.
Twee weken voor Burendag waren alle voorbereidingen klaar. Maar er kwamen geen aanmeldingen. Niet op de eerste dag, of de eerste week, en ook niet in de tweede week. Op de donderdag twee dagen voor Burendag hielden wij een gesprek met een oud-stadsdichter die met vluchtelingen werkt. Hij legde geduldig uit dat wij een verkeerde volgorde hanteerden. Eerst moesten wij het vertrouwen van de AZC-bewoners winnen, en dan pas zou er een basis zijn om over iets zo persoonlijks als het vertalen van gedichten te spreken. Logisch. Wij bliezen het project op vrijdagmiddag af en ik maakte andere plannen voor de zaterdag.
De uitvoering
Zaterdag was zo druk dat ik pas vroeg in de avond aan mijn mail toekwam. Er was toch een aanmelding gekomen, om half elf vrijdagavond. Van Qurat, een Pakistaanse die al bijna 2 jaar in het AZC verbleef. Met een gedicht dat zij in het Engels had geschreven. De volgende dag maakte ik een afspraak om, samen met Ivette Meijerink, die zich eerder had aangemeld als dichter-vertaler, Qurat te bezoeken en samen met haar een vertaling te maken.
Een week later ontmoetten Ivette en ik Qurat in het AZC. Wij mochten van de beveiliging in een hoek van de recreatiezaal zitten. Vijf meter verderop in de zaal speelden bewoners tafeltennis. Het vertaalproject werd daardoor een oefening in zegeningen tellen, wat fantastisch aansloot bij de inhoud van haar gedicht (zegening 1). Het gedicht gebruikte rijm noch ritme, had geen bepaalde paginaspiegel of indeling in verzen, en gebruikte geen moeilijk te vertalen woorden. Het kon daardoor makkelijk worden vertaald zonder deze componenten kapot te maken (zegening 2). Het volgde een duidelijke narratieve lijn, waardoor de lading van elk individueel regel helder was (zegening 3).
En toch was het hard werken om het gedicht te vertalen. Ten eerste omdat miscommunicatie op de loer lag. Wij vulden voor Qurat in dat zij haar halve kamerwereld vreselijk vond, totdat bleek dat zij eerder een kamer met twee anderen moest delen, dus een halve kamer voor haar een stap vooruit was. Wij moesten het ijzeren AZC-logica leren dat dicteerde dat een tijdelijke periode, waarin er geen tweede bewoner in de kamer was, niet betekende dat je plots een hele koelkast tot je beschikking had, of je boeken over de hele tafel kon verspreiden. Er kon immers op elk willekeurig moment een nieuwe bewoner komen. Ten tweede, Engels en Nederlands gebruiken andere woordvolgordes. Dat is op een subtiele manier lastig, onder meer omdat de laatste woorden van een regel meer blijven hangen en dus meer impact hebben.
Na twee uur zwoegen was de vertaling zo goed als af. Toen kwam de beveiliging met het verzoek of wij onmiddellijk zouden willen vertrekken, omdat het tien uur ’s avonds was. De laatste puntjes op de i zijn per email aangebracht.
Het resultaat
Fifteen months in the AZC, in a room where I have to share everything.
Half a table to call my own, half a fridge, a bed, one wall.
Yet somehow, this half room became my world, my universe, my home.
A place where I can feel safe, even when nothing else feels certain at all.
I built a life in this half room, stacking books on my half table,
Taping pictures of friends to that one wall, holding onto memories I refuse to lose.
Cards from Christmas, birthdays, moments that remind me I am more than just a case file,
That even here, in this waiting place, I still belong to someone, here, somewhere.
It’s small, it’s temporary, it’s only half mine
But it holds my routines, my comfort, the fragments of my story.
It holds the quiet moments when I read, the soft hum of my fridge at night,
The feeling of a home built not from walls, but from memories and survival.
This half room is not just a space, it is a lifeline.
It is where I hold on to pieces of myself while the world waits outside.
A waiting place, yes but also a place where I exist,
Where I breathe, where I am, where I can still feel like me.
Q.
Vijftien maanden in het AZC, in een kamer waar ik alles deel
Mijn halve tafel, halve koelkast, bed en één muur
Toch werd een halve kamer mijn wereld, mijn universum, mijn thuis
Een veilige plek, zelfs nu zekerheid ver te zoeken is
Hier in deze halve kamer, bouwde ik mijn leven met boeken op mijn halve tafel
Met foto’s op die ene muur, herinneringen om me aan vast te houden en nooit kwijt te raken
Kerst- en verjaardagskaarten bewijzen dat ik geen dossiernummer ben
Zelfs hier in deze wachtruimte ben ik op mijn plek verbonden met anderen
Ook al is het klein, tijdelijk en slechts half het mijne
Het draagt mijn routines, comfort, fragmenten van mijn verhaal
Het draagt de stille momenten waarin ik lees, het zachte zoemen van mijn koelkast in de nacht
Thuisgevoel, muurloos opgebouwd uit herinneringen en ervaringen
Meer dan een ruimte is deze halve kamer, het is mijn lifeline
Hier houd ik de delen van mezelf bij elkaar, terwijl de wereld buiten wacht
Een wachtruimte én de plek waar ik besta
Waar ik adem, waar ik ben, waar ik me mezelf voel
Q.
Evaluatie
Het resultaat mag er zijn. De Nederlandse poëzie is een gedicht rijker.
Van het vertalen van poëzie leer je. Je moet immers goed nadenken hoe je eigen taal werkt en waarin het daarin van andere talen verschilt. Eigenlijk zou het vertalen van poëzie een onderdeel moeten zijn van elke zichzelf respecterende poëzieopleiding.
Via het vertalen van een gedicht is de ontmoeting tussen schrijver en vertaler voor beiden verrijkend.
Als wij op enige schaal poëzievertalingen gaan doen, is het doelmatiger om 1 dichter-vertaler per gedicht in te zetten, met een coördinator als achtervang.
Hoe verder?
De mogelijkheid om een gedicht via de dichtersschool te vertalen is toegevoegd aan het aanbod van het AZC aan de bewoners.
Wij gaan ons beraden of deze mogelijkheid actief aan de man kan worden gebracht door vrijwilligers die met regelmaat in het AZC vertoeven. Zo bouwen wij op het vertrouwen dat er al is.